با جبهه‌گیری کشورهای مختلف سراسر جهان در خصوص تیک‌تاک، این نرم‌افزار ویدیویی بارها در سر خط خبرهای جهان قرار گرفته است.

آخرین تهدید، که از سوی دونالد ترامپ صورت گرفت، حاکی از آن است که نرم‌افزار به زودی در آمریکا ممنوع خواهد شد یا حتی ممکن است توسط مایکروسافت یا یک شرکت آمریکایی دیگر خریداری شود.

دلایلی گوناگونی برای اتخاذ چنین تصمیمی از جانب کشورهای مختلف وجود دارد، مثلا هند به خاطر اختلافات مرزی و آمریکا به دلیل احساسات ضدچینی.

نگرانی‌ها از بابت رویکرد دولت چین به جمع‌آوری داده‌ها و نقض حریم خصوصی مردم، چه میان شهروندان خود چین و چه مردم کشورهای دیگر، افزایش یافته است.

اما مردم عادی ممکن است سر در نیاورند که تیک‌تاک (که در چین موجودیتی ندارد) چه ربطی به شرکت مادر چینی آن، بایت‌دنس، و دولت چین می‌تواند داشته باشد.

ایالات متحده در نظر دارد این نرم‌افزار را، که در میان جوانان محبوبیت بسیاری دارد، در آمریکا ممنوع اعلام کند.

تیک‌تاک چیست؟

تیک‌تاک یک برنامه اشتراک‌گذاری تصاویر ویدیویی است. کاربران با این برنامه می‌توانند یک ویدیو کوتاه ۱۵ دقیقه‌ای ضبط کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند. آن طور که گزارش شده، بیش از یک میلیارد کاربر فعال از این برنامه استفاده می‌کنند که صد میلیون نفر آن‌ها از آمریکا هستند.

تیک‌تاک در سال ۲۰۱۷ وارد بازار بین‌المللی شد و زمانی که با برنامه لب‌زنی میوزیکا لی در سال ۲۰۱۸ ادغام شد در آمریکا محبوبیت پیدا کرد.

مالک تیک‌تاک کیست؟

مالک تیک‌تاک یک شرکت چینی به نام بایت‌دنس است اما خود شرکت را مدیر سابق دیزنی، کوین مایر، اداره می‌کند.

به گفته تیک‌تاک، داده‌های کاربران در داخل ایالات متحده نگهداری می‌شوند و نسخه پشتیبان آن‌ها در کامپیوترهایی در سنگاپور قرار دارد ولی هیچ اطلاعاتی به چین نمی‌رود.

تیک‌تاک چه داده‌هایی را جمع‌آوری می‌کند؟

با توجه به شیوه‌نامه حریم خصوصی کاربر در تیک‌تاک، این شرکت مجموعه‌ای از اطلاعات خصوصی کاربران را می‌گیرد که به شرح زیر هستند اما به این‌ها محدود نمی‌شوند:

- اطلاعات ثبت نام نظیر سن، نام کاربری و رمز عبور، زبان، آدرس ایمیل و شماره تلفن

- اطلاعات شخصی نظیر اسم، اطلاعات حساب شبکه اجتماعی، عکس کاربر

- هر گونه محتوای تولیدی کاربر (ویدیوها، نوشته‌ها، صداها و غیره)

- اطلاعات مالی (پرداخت صورت حساب و غیره)

همچنین اطلاعاتی از شبکه اجتماعی متصل به کاربر و اطلاعات فنی نظیر آدرس اینترنتی، حافظه مرورگر، اطلاعات موقعیت محلی، و حتی اطلاعاتی از برنامه‌های دیگر نظیر دوستان فیس‌بوکی نیز توسط این برنامه جمع‌آوری می‌شود.

تیک‌تاک در خصوص الگوریتم‌های خود و این که از داده‌های کاربر چگونه برای تعیین نمایش محتوا در صفحه اصلی کاربر استفاده می‌کند، بازتر از سایر برنامه‌های شبکه اجتماعی برخورد کرده است.

آمازون به کارکنان خود دستور حذف تیک‌تاک را داده است. 

دویین چیست؟

دویین اما نسخه‌ای از تیک‌تاک است که در چین استفاده می‌شود. این برنامه همان آرم تیک‌تاک را دارد، با همان شکل و شمایل و محتوا.

دویین در سال ۲۰۱۶ در چین به وجود آمد و امکانات بیشتری نسبت به تیک‌تاک دارد، نظیر امکان خرید محصولاتی که در ویدیوها نشان داده می‌شوند، که بیشتر جنبه مادی دارند. اما ویژگی‌های دیگری هم دارد که نگران‌کننده‌اند؛ نظیر این که گزارش شده دویین با استفاده از فناوری تشخیص چهره اجازه نمی‌دهد کاربران بیرون از چین ویدیویی را در برنامه منتشر کنند.

تیک‌تاک گفته است که ویدیوها را به دستور دولت چین حذف نمی‌کند. با توجه به گزارش شفافیت تیک‌تاک، کشورهایی که بیشترین درخواست حذف ویدیو را داشته‌اند آمریکا و هند بوده‌اند.

اما معلوم نیست که دویین هم چنین باشد و آن‌ها در این‌باره اظهارنظری نکرده‌اند.

یک گزارش در سال ۲۰۱۹ فاش کرد که مطابق اسناد داخلی تیک‌تاک، این شرکت عملا ویدیوهایی را که مورد تأیید دولت چین نباشند سانسور می‌کند، از جمله ویدیوهایی در مورد میدان آزادی چین، استقلال تبت، یا گروه مذهبی ممنوعه فالون گونگ.

بایت‌دنس گفته است این اسناد در مه ‌۲۰۱۹ کنار گذاشته شدند ضمن این که هیچ کشور خاص یا موضوع مشخصی را در نظر نداشتند.

چرا مردم فکر می‌کنند این برنامه ممنوع می‌شود؟

از زمانی که دولت ترامپ اظهارنگرانی کرد که ممکن است تیک‌تاک با دولت چین ارتباط داشته باشد، این برنامه چند ماهی است که با احتمال ممنوعیت روبه‌رو است.

به گفته وزیر خارجه آمریکا، مایک پومپئو، آمریکا «به طور قطع به دنبال» ممنوعیت این نرم‌افزار است چرا که «اطلاعات خصوصی کاربران آمریکایی را در اختیار حزب کمونیست چین» قرار می‌دهد.

یک سناتور جمهوری‌خواه در ماه مارس استفاده از این برنامه را برای کارمندان خود ممنوع کرد و به دنبال آن کارکنان هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات از استفاده از تیک‌تاک برحذر داشته شده‌اند.

وانسا پاپاس، مدیر کل تیک‌تاک در آمریکا، گفته است که این شرکت در آمریکا باقی خواهد ماند. وی در یک پست ویدیویی گفت: «ما برای مدت طولانی این جا هستیم و به انتشار صدای شما ادامه می‌دهیم و برای تیک‌تاک می‌مانیم.»

وی افزود: «میلیون‌ها آمریکایی که هر روزه از تیک‌تاک استفاده می‌کنند، خلاقیت و ذوق خود را وارد زندگی ما می‌کنند. ما صدای حمایت شما را شنیده‌ایم و از این بابت سپاسگزاریم. ما قصد نداریم هیچ کجا برویم.»

دلیل چنین ممنوعیتی مبهم است اما ریشه در عقاید ضدچینی دارد که با اقدامات اخیر دولت چین بدتر هم شده است، از جمله عملکرد چین در قبال اطلاعات خصوصی و داده‌های کاربران.

شیوه‌نامه حریم خصوصی تیک‌تاک می‌گوید این شرکت حق اشتراک اطلاعات کاربر با سایر اعضاء گروه تجاری خود را محفوظ می‌شمارد. بنابراین شرکت مادر بایت‌دنس، که به لحاظ نظری می‌تواند داده‌ها را در اختیار پکن قرار دهد، اجازه استفاده از داده‌های کاربران را خواهد داشت.

قانون اطلاعات ملی چین از سال ۲۰۱۷ سازمان‌ها و شهروندان را ملزم کرده «به حمایت، کمک و همکاری با مأمورین اطلاعاتی کشور بپردازند» و گرچه شرکت‌های چینی گفته‌اند از انجام چنین اقداماتی سر باز می‌زنند اما کارشناسان معتقدند آن‌ها چاره دیگری ندارند.

دولت چین در حال حاضر در راستای قانون جدیدی که فعالیت «جدایی‌طلبانه» و «براندازانه» را ممنوع کرده با معترضان هنگ‌کنگی درگیری دارد.

دولت چین همچنین بر سر اختلافات مرزی با هند نیز درگیر است که تاکنون به ممنوعیت ۵۹ نرم‌افزار چینی از جمله تیک‌تاک در هند منتهی شده است.

دولت هند می‌گوید متوجه شده که بعضی از این برنامه‌ها «به سرقت و انتقال پنهانی داده‌های کاربران به کامپیوترهایی می‌پردازند که بیرون از مرزهای هند مستقر هستند» اما هیچ اتهام مشخصی وارد نکرد.

تیک‌تاک این ادعاها را رد کرده و گفته است از هنگ‌کنگ خارج می‌شود.

اخیرا گزارش شد که تیک‌تاک در سیستم عامل iOS داده‌های موجود در حافظه موقت را بدون اطلاع کاربر کپی می‌کند. طبق این گزارش، برنامه‌های دیگر نیز، از قبیل LinkedIn، برنامه روزنامه نیویورک تایمز و برنامه PUBG Mobile هم بدون اطلاع کاربر اطلاعات حافظه موقت را کپی می‌کنند.


مایک پومپئو: «آمریکا ممنوعیت تیک‌تاک و سایر نرم‌افزارهای چینی را مورد بررسی قرار می‌دهد.»

چه اتفاقی ممکن است بیافتد؟

احتمال دارد دولت ترامپ تیک‌تاک را مورد بررسی قرار دهد. پیتر ناوار، مشاور کاخ سفید، گفته است که فکر می‌کند رئیس جمهور ترامپ «اقدامی جدی» در مورد این شرکت صورت دهد.

او گفت: «اگر قرار باشد تیک‌تاک در قالب یک شرکت آمریکایی فعالیت کند، کمکی به موضوع نمی‌کند حتی کار خراب‌تر هم می‌شود زیرا مجبور می‌شویم میلیاردها دلار به چین بدهیم تا اجازه دهد تیک‌تاک در خاک آمریکا فعالیت کند.»

دولت آمریکا می‌تواند به لحاظ قانونی تیک‌تاک را از شرکت مادر خود، بایت‌دنس، جدا کند و قبلا هم چنین کاری با شرکت‌های چینی کرده است. آمریکا در سال ۲۰۱۹ حکم داد شرکت کانلون تک دست از کنترل شرکت گرایندر بردارد.

ولی چنین اقداماتی هزینه سیاسی دارد زیرا بر خلاف هوآوی، که به دست داشتن در سرقت اسرار تجاری و باج‌خواهی متهم است، اتهاماتی که به تیک‌تاک وارد شده خیلی مستدل نیست.

مایکروسافت اخیرا تأیید کرده که وارد گفت‌وگوهایی برای خرید تیک‌تاک شده و دونالد ترامپ یک مهلت ۴۵ روزه برای مذاکرات تعیین کرده است.

در بیانیه مایکروسافت آمده است: «برای گفت‌وگو با بایت‌دنس، شرکت مادر تیک‌تاک،  طی چند هفته آینده به سرعت وارد عمل خواهیم شد و در هر صورت گفت‌وگوها را قبل از ۱۵ سپتامیر ۲۰۲۰ پایان خواهیم داد. در جریان این فرآیند، مایکروسافت امیدوار است گفت‌وگو با دولت ایالت متحده، از جمله رئیس جمهور، ادامه پیدا کند.»

ممکن است مایکروسافت تنها شرکتی نباشد که برای خرید تیک‌تاک عجله دارند. گزارش شده که سایر شرکت‌های آمریکایی نیز گوشه چشمی به تیک‌تاک دارند اما هنوز از هیچ شرکت نام برده نشده است.

این حرکت ممکن است دولت ترامپ را به فکر نرم‌افزارهای چینی دیگر، از جمله وی چت، نیز بیاندازد.

به گفته مایک پومپئو وزیر خارجه در گفت‌وگو با فاکس نیوز: «این شرکت‌های نرم‌افزاری چینی در ایالات متحده فعالیت می‌کنند، چه تیک‌تاک چه وی چت… دارند داده‌ها را مستقیما به حزب کمونیست چین می‌فرستند، که دستگاه امنیت ملی آن‌هاست.»

وی افزود: «این اطلاعات می‌تواند الگوی تشخیص چهره کاربر باشد. یا می‌تواند اطلاعاتی درباره محل سکونت، شماره تلفن، دوستان‌شان یا هر کسی که به آن‌ها متصل است باشد. این مسائل به طور جدی مشکل امنیت ملی دارد.»

نرم‌افزار وی چت متعلق به شرکت تن‌سنت است که صاحب برنامه موبایلی PUBG نیز هست و در حال حاضر روشن نیست دولت‌های غربی، مشابه استدلالی که برای تیک‌تاک می‌آورند،  قصدی برای جدایی تن‌سنت از PUBG داشته باشند.